Autor: Ewelina Kucharska
Z efektami współpracy Mozarta z Da Ponte mogli się Państwo już zapoznać w Don Giovannim. Sprawdzony duet pozostawiamy, zmieniamy tematykę i śmiało zapraszamy w podróż przepełnioną komizmem, czyli jedną z najlepszych oper buffa, jakie kiedykolwiek powstały – Wesele Figara. Przedstawienie w reżyserii Johna Coxa z 2017 roku jest dostępne na platformie OperaVision do 25 września 2020 roku.
Lorenzo da Ponte stworzył libretto w oparciu o dzieło źle przyjęte i rzadko wykonywane w rodzimej Francji. Mowa o Le marriage de Figaro Pierre’a Beaumarchais, krytycznie przyjęte z powodu piętnowania najwyższych klas społecznych. Da Ponte złagodził co prawda drastyczne wątki polityczne, jednak przedstawiciel stanu mieszczańskiego nadal triumfuje nad arystokratą, a to z pewnością wymagało nie lada odwagi ze strony librecisty. Cesarza Józefa II sztuka urzekła swym urokiem do tego stopnia, że wyraził zgodę na jej wystawienie. W 1786 roku odbyła się premiera dzieła, które jest pierwszym wspólnym projektem Mozarta i Da Ponte.
Wesele Figara rozpoczyna jedna z najbardziej znanych uwertur. Słysząc pierwsze takty chyba każdy meloman rozpozna i będzie umiał zanucić chociaż fragment. O niesłabnącym powodzeniu opery decyduje wspomniany już komizm, zarówno ten sytuacyjny, jak i samych postaci, których wady i zalety podkreśla wyrazista i trafna charakterystyka muzyczna.
pod batutą Leonarda Bernsteina.
John Cox po raz pierwszy Weselem Figara zajmował się w 2005 roku. Z powodu wielkiego uznania publiczności i krytyków 12 lat później zapadła decyzja o odtworzeniu tamtej produkcji na deskach Garsington Opera. I tym razem doceniono każdy aspekt dzieła: od gry aktorskiej (Joshua Bloom jako Figaro, Jennifer France jako Zuzanna oraz Marta Fontanals-Simmons w roli Cherubina), przez wspaniałe kostiumy Roberta Perdzioli i muzykę pod batutą Douglasa Boyda, po wrażliwą muzycznie choreografię Kate Flatt.
Arię Cherubina „Voi che sapete” w wykonaniu Marty Fontanals-Simmons można obejrzeć i usłyszeć tutaj.
Osoby: hrabia Almaviva – baryton; Hrabina – sopran; Zuzanna, jej pokojówka – sopran; Figaro, pokojowiec hrabiego – bas; Cherubin, paź – sopran; Marcelina, klucznica – mezzosopran; Bartolo, lekarz – bas; Basilio, nauczyciel śpiewu – tenor; Don Curzio, sędzia – tenor; Antonio, ogrodnik, wuj Zuzanny – bas; Basia, jego córka – sopran; służba dworska, wieśniacy, wieśniaczki.
Akcja rozgrywa się w Agaos Frescas, zamku hrabiego Almavivy, w pobliżu Sewilli, pod koniec XVII w.
Akt I. Sprytny Figaro, niegdyś sewilski cyrulik, a obecnie pokojowiec hrabiego Almavivy, ma poślubić Zuzannę, służącą Hrabiny. Jednak hrabia, który sam chciałby nawiązać romans z piękną dziewczyną, pozornie zgadzając się na ten związek, zamierza jednocześnie, niby w dowód łaski i szczególnego zaufania, wysłać Figara z sekretną misją – aż do Londynu. Tymczasem zjawia się w zamku Marcelina; Figaro pożyczył niegdyś od niej znaczną sumę, obiecując poślubić ją w wypadku, gdyby nie był w stanie zwrócić długu w terminie. Teraz zgłasza ona swe pretensje do Figara, w czym, sekunduje jej dzielnie stary doktor Bartolo; pragnie on zemścić się na Figarze za pokrzyżowanie dawnych jego matrymonialnych planów względem pięknej Rozyny, obecnej małżonki hrabiego Almavivy, a z drugiej strony pragnie uwolnić się od Marceliny, która zostawszy przed laty matką jego dziecka, mogłaby go obecnie zmusić do małżeństwa.
Sytuację gmatwa jeszcze młody, przystojny, a przy tym nadmiernie kochliwy paź Cherubin. Jego zaloty do milutkiej Basi, córki ogrodnika Antonia, która również wpadła w oko hrabiemu, jego strzelanie oczami za Zuzanną, wreszcie wzdychanie do Hrabiny są panu wyraźnie nie na rękę, toteż przyłapawszy pazia sam na sam z Basią, postanawia usunąć go z zamku. Strapiony paź udaje się do Zuzanny, by prosić o wstawiennictwo u Hrabiny (aria Non so più). Ledwie jednak zamienił kilka słów z Zuzanną, zjawia się niespodzianie hrabia. Cherubin kryje się pod krzesłem i mimo woli słucha czułych słów, jakimi Almaviva stara się usidlić Zuzannę. Gdy jego schronienie zostaje odkryte, gniew hrabiego nie ma granic. Ubłagany jednak przez Zuzannę i Figara hrabia zgadza się przebaczyć Cherubinowi i zamienia wyrok banicji na… patent oficerski, stawiając jednak warunek, by Cherubin tego dnia jeszcze odjechał do pułku, w którym ma służyć. I akt opery kończy się słynną arią (Non più andrai), w której Figaro maluje Cherubinowi blaski i cienie wojskowej służby.
Akt II. Hrabina prosi bożka miłości Amora, by powrócił jej serce zaniedbującego ją coraz bardziej, a zarazem dręczącego ją wciąż bezpodstawną zazdrością małżonka (aria Porgi amor). Przybywa Zuzanna i Figaro, który odkrył już całą sprytną intrygę hrabiego, i teraz wspólnie z Hrabiną planują podstęp: Zuzanna naznaczy hrabiemu schadzkę w parku wieczorem, a zamiast niej zjawi się przebrany w szaty niewieście Cherubin. Gdy sprawa się wyda, hrabia, by uniknąć śmieszności, będzie musiał dać zezwolenie na rychły ślub Figara z Zuzanną. Przybywa Cherubin i pouczony o swej roli, zaczyna przebierać się w suknie Zuzanny (aria Cherubina Voi che sapete). Wtem słychać pukanie do drzwi – to przybywa zazdrosny o żonę hrabia. Przerażony Cherubin kryje się w alkowie, niestety potrącił jakiś sprzęt, co wzbudza podejrzenie hrabiego. Ponieważ Hrabina wzbrania się otworzyć drzwi do alkowy, Almaviva podąża po narzędzia ślusarskie, zabierając żonę, by nie mogła wypuścić domniemanego kochanka. W porę zjawia się Zuzanna: uwalnia Cherubina i sama zamyka się w alkowie, paź zaś przez okno wyskakuje do ogrodu. Gdy hrabia wraca i zabiera się do wyważenia drzwi, z alkowy wychodzi… Zuzanna. Hrabia już gotów jest przeprosić żonę za niesłuszne podejrzenie, gdy zjawia się ogrodnik Antonio i skarży się, że ktoś wyskakując przez okno z pokoju Hrabiny podeptał mu rosnące tam kwiaty. Wprawdzie Figaro bierze winę na siebie, niemniej jednak hrabia znowu wietrzy podstęp. Przybywa Marcelina w towarzystwie Bartola i Basilia, by nalegać na Figara o zwrot długu albo – ślub. Ponieważ Figaro odmawia, hrabia wyznacza rozprawę sądową.
Akt III. Zuzanna powiadamia hrabiego, iż może nocą spotkać się z nim w ogrodzie. Almaviva jest uszczęśliwiony, jednak podsłuchane przypadkiem jakieś nieostrożne słówko Figara budzi w nim podejrzenie, że Zuzanna w gruncie rzeczy zamierza tylko zadrwić z niego. Dręczy hrabiego zarówno zazdrość o szczęśliwego Figara, jak głęboko zraniona miłość własna. Spodziewa się wziąć odwet na swym pokojowcu podczas zapowiedzianego procesu (aria Hai gia vinta la causa).
Przewód sądowy nie wypada jednak po myśli hrabiego. Okazuje się bowiem, że Figaro jest właśnie zaginionym dzieckiem Marceliny i Bartola, wobec czego oczywiście upadają pretensje Marceliny, szczęśliwej z odzyskania syna. Hrabia łudzi się jeszcze, że pozyska względy Zuzanny, Hrabina znów pragnie raz na zawsze pohamować niewiernego męża. Postanawia przebrać się w szaty Zuzanny i udać się na schadzkę, by zdemaskować i ośmieszyć hrabiego. Zuzanna na polecenie Hrabiny pisze odpowiedni liścik i doręcza go hrabiemu w momencie, gdy do Hrabiny przybyły tłumnie wiejskie dziewczęta, by prosić ją o wzięcie udziału w zabawie. Ogrodnik Antonio demaskuje ukrytego wśród nich Cherubina. Hrabia chce przykładnie ukarać zuchwalca, lecz nie może tego uczynić i musi nawet dać zgodę na jego małżeństwo z Basią, która oto publicznie przypomina hrabiemu, że kiedyś, zalecając się do niej, obiecywał spełnić każde jej życzenie.
Akt IV. Odsłona 1. Hrabina z Zuzanną nie powiadomiły niestety o swych planach Figara, który wyśledził, że Zuzanna potajemnie doręczyła hrabiemu jakiś liścik. W jego sercu budzi się zazdrość, a utwierdza ją jeszcze spotkanie Basi szukającej szpilki, którą list był spięty i którą z rozkazu hrabiego ma oddać Zuzannie (arietta L’ho perdutta mia meschina). Postanawia zatem Figaro udać się również na schadzkę, by dać nauczkę hrabiemu i zemścić się na Zuzannie.
Odsłona 2. Podczas nocnej sceny w ogrodzie następuje seria zabawnych nieporozumień: hrabia bierze własną żonę za Zuzannę, Figaro znów Zuzannę za Hrabinę, której przez zemstę czyni miłosne wyznania. Gdy sytuacja wreszcie się wyjaśnia, skruszony hrabia błaga żonę o przebaczenie, aby zaś położyć kres plotkom, daje wreszcie upragnione zezwolenie na ślub Zuzanny i Figara.
Streszczenie libretta: Józef Kański, “Przewodnik Operowy”, PWM 1997
